Οι κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις της ΚΑΠ ενισχύουν την ανθεκτικότητα της υπαίθρου

Μια πρόσφατα δημοσιευμένη έκθεση αξιολόγησης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θεωρεί ότι απουσία της ΚΑΠ θα υπήρχε μεγαλύτερη φτώχεια, εγκατάλειψη γης και παρακμή της υπαίθρου. Αυτό θεωρείται ότι αντιπροσωπεύει σημαντική προστιθέμενη αξία από μια κοινή πολιτική σε επίπεδο ΕΕ στον τομέα αυτό.

Είναι γνωστό ότι οι αγροτικές περιοχές (rural areas) αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του κοινωνικού, οικονομικού και περιβαλλοντικού ιστού της ΕΕ. Αντιπροσωπεύουν πάνω από το 80% της συνολικής έκτασης της ΕΕ και μεγάλο ποσοστό αυτών είναι γεωργικές εκτάσεις, που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή τροφίμων για τους καταναλωτές της ΕΕ, διατηρώντας παράλληλα θέσεις εργασίας σε αγροτικές περιοχές.

Ενώ σχεδόν το 30% του πληθυσμού της ΕΕ ζει σε αυτές τις περιοχές, ο πληθυσμός των περιοχών αυτών διαρκώς συρρικνώνεται και γερνάει. Επιπλέον στις περιοχές αυτές σε σύγκριση με τις πόλεις (αστικές περιοχές) το ποσοστό των ανθρώπων κινδυνεύει από τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό είναι υψηλότερο.

Μια από τις πολιτικές της Ε.Ε για την ανάπτυξη στις αγροτικές περιοχές είναι η Κοινή Γεωργική Πολιτική. Πρόσφατη μελέτη της Ε.Ε αναδεικνύει διάφορες πτυχές της συνεισφοράς της ΚΓΠ στην ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών, μειώνοντας τις κοινωνικές και οικονομικές ανισορροπίες.

Τα ευρήματα της μελέτης

Τα μέσα και τα μέτρα της ΚΓΠ κρίθηκαν συνολικά αποτελεσματικά ως προς τη συμβολή τους στην ισόρροπη ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών της ΕΕ. Ειδικότερα δύο προγράμματα – το LEADER και η υποστήριξη βασικών υπηρεσιών και η ανανέωση των χωριών σε αγροτικές περιοχές (γνωστά στην Ελλάδα παλιότερα ως ΟΠΑΑΧ) θεωρούνται ιδιαίτερα αποτελεσματικά από αυτή την άποψη, καθώς στοχεύουν στον ευρύτερο αγροτικό πληθυσμό.

Οι οικονομικοί πόροι της ΚΓΠ αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 50% του εισοδήματος των αγροτών στις πιο περιθωριακές και απομακρυσμένες περιοχές και στηρίζουν τη βιωσιμότητα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων στις αγροτικές περιοχές. Πολλά μέτρα της ΚΓΠ συμβάλλουν επίσης στον εκσυγχρονισμό των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και στην αύξηση της παραγωγικότητας. Ωστόσο, η άνιση κατανομή της στήριξης αποτελεί σημαντικό περιορισμό για τη μείωση των οικονομικών διαφορών μεταξύ των γεωργών και των διαφόρων περιοχών.

Η στήριξη της ΚΓΠ έχει σημαντικό αντίκτυπο στην ευρύτερη αγροτική οικονομία, ιδίως σε λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες. Η χρηματοδότηση της ΚΓΠ δημιουργεί επίσης ακαθάριστη προστιθέμενη αξία και απασχόληση σε αγροτικές περιοχές σε ολόκληρη την ΕΕ.

Επιπλέον, η στήριξη της ΚΓΠ συμβάλλει στην ανανέωση των γενεών. Η ερήμωση και η εγκατάλειψη της γης θα ήταν χειρότερες χωρίς την ΚΓΠ. Ωστόσο, η ελκυστικότητα των αγροτικών περιοχών, ειδικά για τους νέους αγρότες, εξαρτάται επίσης σε μεγάλο βαθμό από τις υποδομές και τις υπηρεσίες μεταφορών και επικοινωνιών, ιδίως σε απομακρυσμένες περιοχές. Το γεγονός αυτό υποδεικνύει ότι υπάρχουν σημαντικά περιθώρια βελτίωσης όσον αφορά τις συνέργειες της ΚΓΠ με άλλα ταμεία της ΕΕ, καθώς και τις εθνικές και περιφερειακές πολιτικές. Αν και η βοήθεια για την αγροτική ανάπτυξη έχει περισσότερες δυνατότητες για τη στήριξη της κοινωνικής ένταξης για τις πιο ευάλωτες ομάδες, η συνολική αποτελεσματικότητα της ΚΓΠ από την άποψη αυτή θα μπορούσε να βελτιωθεί με καλύτερη στόχευση.

Η υπερβολική διαχείριση που συνδέεται με την εφαρμογή των καθεστώτων στήριξης της ΚΓΠ – τόσο για τους δικαιούχους όσο και για τις αρχές – θεωρείται ως το κύριο εμπόδιο για μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. Αυτό αφορά κυρίως στα μέτρα αγροτικής ανάπτυξης.

Τουναντίον, οι άμεσες πληρωμές παρέχονται αρκετά αποτελεσματικά, με σχετικά χαμηλό διοικητικό φόρτο και γρήγορες διαδικασίες υποβολής αιτήσεων και πληρωμών. Ωστόσο, αυτές οι πληρωμές δεν στοχεύουν ιδιαίτερα στις κοινωνικές πτυχές της εδαφικής ανάπτυξης ή στις ανάγκες των ευάλωτων ή κοινωνικά αποκλεισμένων αγροτικών ομάδων.

Ο τρόπος με τον οποίο τα μέτρα της ΚΓΠ αντιμετωπίζουν την ισόρροπη ανάπτυξη είναι εσωτερικά συνεκτικός και συμπληρωματικός. Συνολικά, είναι συνεπείς με άλλες πολιτικές της ΕΕ, ιδίως με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης. Ωστόσο, η συνοχή με τις εθνικές, περιφερειακές και άλλες πολιτικές της ΕΕ θα μπορούσε να βελτιωθεί, με καλύτερο συντονισμό μεταξύ εθνικών, περιφερειακών και τοπικών ομάδων.

Το ευρύ φάσμα μέτρων αγροτικής ανάπτυξης τα καθιστά ιδιαίτερα σημαντικά, καθώς μπορούν να στοχεύουν σε διαφορετικές τοπικές καταστάσεις. Η ΚΓΠ αντιμετωπίζει καλά τις ανάγκες που σχετίζονται με την οικονομική ανάπτυξη, αλλά λιγότερο τις κοινωνικές ανάγκες.

Η στήριξη της ΚΓΠ αφορά περισσότερο τους αγρότες, τους νέους και τα άτομα που ζουν στις πιο απομακρυσμένες περιοχές, αλλά δεν στοχεύει παρά μόνο ελάχιστα στις ανάγκες των υπηκόων τρίτων χωρών, άλλων υπηκόων της ΕΕ, εθνοτικών ομάδων και ατόμων με ειδικές ανάγκες.

Η αξιολόγηση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι απουσία της ΚΓΠ η φτώχεια, η εγκατάλειψη της γης και η παρακμή της υπαίθρου θα συνέβαιναν σε μεγαλύτερο βαθμό γεγονός που υπογραμμίζει ξεκάθαρα την προστιθέμενη αξία μιας πολιτικής σε επίπεδο ΕΕ στον τομέα αυτό.