Παγκόσμια Ημέρα για τη γυναίκα της υπαίθρου

H 15η Οκτωβρίου έχει θεσπιστεί από τα Ηνωμένα Έθνη ως η Παγκόσμια Ημέρα της Αγρότισσας (ή της γυναίκας της υπαίθρου). Καθιερώθηκε για να υπενθυμίζει τη συμβολή της γυναίκας στην αγροτική παραγωγή και την αγροτική κοινωνία εν γένει, αλλά και τις προκλήσεις τις οποίες αντιμετωπίζει. Πόσο σημαντική όμως είναι αυτή η συμβολή; Και πόσο αναγνωρίζεται πέρα από τις στερεοτυπικές δηλώσεις που επαναλαμβάνονται κάθε χρόνο αυτή την ημέρα;

Σύμφωνα με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (ΟΓΕ) ο κρίσιμος ρόλος που διαδραματίζουν οι γυναίκες και τα κορίτσια στη διασφάλιση της βιωσιμότητας των αγροτικών νοικοκυριών και κοινοτήτων, στη βελτίωση των αγροτικών μέσων διαβίωσης και της συνολικής ευημερίας, αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο. Οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν ένα σημαντικό ποσοστό του αγροτικού εργατικού δυναμικού, συμπεριλαμβανομένης της άτυπης εργασίας, και εκτελούν το μεγαλύτερο μέρος της απλήρωτης φροντίδας και της οικιακής εργασίας εντός των οικογενειών και των νοικοκυριών σε αγροτικές περιοχές. Συμβάλλουν σημαντικά στη γεωργική παραγωγή, την επισιτιστική ασφάλεια και τη διατροφή, τη διαχείριση της γης και των φυσικών πόρων και την οικοδόμηση ανθεκτικότητας στο κλίμα.

Ακόμα κι έτσι όμως, οι γυναίκες και τα κορίτσια στις αγροτικές περιοχές υποφέρουν δυσανάλογα από πολυδιάστατη φτώχεια. Ενώ η ακραία φτώχεια έχει μειωθεί παγκοσμίως, το 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι στον κόσμο, που συνεχίζουν να ζουν σε απαράδεκτες συνθήκες φτώχειας, συγκεντρώνονται σε μεγάλο βαθμό στις αγροτικές περιοχές. Τα ποσοστά φτώχειας στις αγροτικές περιοχές στις περισσότερες περιφέρειες είναι υψηλότερα από εκείνα στις αστικές περιοχές.

Οι αγρότισσες μπορεί να είναι εξίσου παραγωγικές και επιχειρηματικές με τους άνδρες συναδέλφους τους, αλλά είναι λιγότερο ικανές να έχουν πρόσβαση στη γη, τις πιστώσεις, τις γεωργικές εισροές, τις αγορές και τις αλυσίδες γεωργικών προϊόντων διατροφής υψηλής αξίας και απολαμβάνουν χαμηλότερες τιμές για τις καλλιέργειές τους.

Τα δομικά εμπόδια και οι κοινωνικοί κανόνες που εισάγουν διακρίσεις εξακολουθούν να περιορίζουν την εξουσία λήψης αποφάσεων και την πολιτική συμμετοχή των γυναικών στα αγροτικά νοικοκυριά και κοινότητες. Οι γυναίκες και τα κορίτσια στις αγροτικές περιοχές δεν έχουν ίση πρόσβαση σε παραγωγικούς πόρους και περιουσιακά στοιχεία, δημόσιες υπηρεσίες, όπως η εκπαίδευση και η υγειονομική περίθαλψη, και υποδομές, συμπεριλαμβανομένης της ύδρευσης και της αποχέτευσης, ενώ μεγάλο μέρος της εργασίας τους παραμένει αόρατο και απλήρωτο, ακόμη και όταν ο φόρτος εργασίας τους γίνεται όλο και πιο βαρύς λόγω της μετανάστευσης των ανδρών. Σε παγκόσμιο επίπεδο, με ελάχιστες εξαιρέσεις, κάθε δείκτης φύλου και ανάπτυξης για τον οποίο υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα αποκαλύπτει ότι οι γυναίκες της υπαίθρου τα πηγαίνουν χειρότερα από τους άνδρες της υπαίθρου και τις αστικές γυναίκες και ότι βιώνουν δυσανάλογα τη φτώχεια, τον αποκλεισμό και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

Μπορεί στην Ελλάδα η κατάσταση να μην είναι τόσο ακραία ωστόσο όπως προκύπτει από πρόσφατη μελέτη της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων διαπιστώνεται ότι:

• Οι εργασίες που ασκούν οι αγρότισσες ως «νοικοκυρές» ή/και ως «συμβοηθούντα μέλη» σε επιχειρήσεις ή αγροτικές εκμεταλλεύσεις δεν αναγνωρίζεται ως αμειβόμενη εργασία, αλλά ως καθήκον που οι γυναίκες πρέπει να προσφέρουν στο πλαίσιο του ρόλου τους,
• Η ισότητα στις ευκαιρίες πρόσβασης στην ιδιοκτησία γης στην πράξη δεν υφίσταται. Στην Ελλάδα τα 2/3 της συνολικής γεωργικής έκτασης δηλώνεται ότι κατέχεται από γυναίκες. Παρά όμως την ιδιοκτησία γης και τον τίτλο του αρχηγού της εκμετάλλευσης οι γυναίκες αγρότισσες φαίνεται να έχουν συμβουλευτικό ρόλο στη διαδικασία λήψης αποφάσεων
• Η δυναμική που προσδιορίζει η συλλογική δραστηριότητα των γυναικών είναι περιορισμένη. Στην Ελληνική ύπαιθρο στις αρχές του αιώνα λειτουργούσαν 70 γυναικείοι συνεταιρισμοί. Ο αριθμός τους πλέον ξεπερνά τους 140 με πολλαπλά επιτυχημένα παραδείγματα στο χώρο της μεταποίησης γεωργικών προϊόντων, της οικοτεχνίας κλπ. Ωστόσο στον συνολικό αριθμό συλλογικών σχημάτων που λειτουργούν στην Ελλάδα η συμμετοχή των γυναικών και η εκπροσώπηση τους στα όργανα αποφάσεων είναι περιορισμένη
• Η αντίληψη για τη διάκριση των οικογενειακών υποχρεώσεων και τη διαφορετική κατά φύλο δυνατότητα δραστηριοποίησης αν και σαφώς βελτιωμένη σε σχέση με αυτή του παρελθόντος παραμένει ακόμα κραταιή.

Τα υφιστάμενα δεδομένα υποδεικνύουν ότι ακόμη και σήμερα η συμμετοχή των γυναικών στον αγροτικό τομέα είναι υποτιμημένη αφού τα κοινωνικά πρότυπα τις οδηγούν να πιστέψουν πως το νοικοκυριό είναι η πρωταρχική τους υποχρέωση και οι εργασίες είναι βοήθεια στον σύζυγο, ακόμα και αν ασχολούνται πολλές ώρες καθημερινά με τη γεωργία ή την κτηνοτροφία. Ωστόσο η γυναίκα αγρότισσα έχει όλα εκείνα τα προσόντα που χρειάζεται η σύγχρονη εποχή μας με την δυνατότητά της να υπηρετεί ταυτόχρονα πολλούς στόχους. «Θηλυκό» μυαλό που «γεννά» λύσεις, συναίσθηση, και κυρίως λειτουργεί  συλλογικά γνωρίζοντας πως να μοιράζει αρμοδιότητες και να αναθέτει ρόλους.